Pankreatit Bulguları ve Tedavisi
Pankreatit karın bölgesinde bulunan ve insülin ve glükagon hormonlarını üreten pankreas organında görülen bir inflamasyondur. Bu iki hormon yiyeceklerinizde bulunan şekerin kullanımını kontrol eder. Pankreasınız ayrıca yiyeceklerin parçalanmasına yarayan hormon ve enzimleri de üretir.
Genellikle sindirim sistemi enzimleri pankreasın bir bölümünde bulunur. Ancak bu enzimler pankreasın diğer bölümlerine sızarsa rahatsızlık verebilir, ağrı ve şişmeye neden olabilir. Bu aniden gerçekleşebileceği gibi yıllar içinde de gelişebilir. Zaman içerisinde pankreas zarar görüp yaralanabilir.
Özellikle pankreas duktuslarının (kanallarının) tıkanmasına bağlı olarak; sindirimde rol alan enzimlerinin panreas lümeninde birikmesi ve pankreası sindirici etkileri sonucu pankreasta inflamasyon gerçekleşir. Ayrıca inaktif durumdaki sindirim enzimlerinin pankreas lümeninde aktifleşmesi de bu süreçte rol oynar. Bunların sonucu meydana gelen pankreas dokusundaki inflamasyona pankreatit denir.
Çoğu pankreatit vakası safra kesesi taşı veya alkol bağımlılığı nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Ayrıca yaralanma, enfeksiyon ve belirli ilaçlar da neden olabilir.
Uzun vadeli veya kronik pankreatit tek bir krizden sonra ortaya çıkabileceği gibi yıllar içinde de gelişebilir. Batı ülkelerinde alkol bağımlılığı kronik vakaların en yaygın sebebidir.
Bazı durumlarda ise hastalığa neyin sebep olduğu belirlenemeyebilir.
Pankreatitin Türleri ve Pankreatit Nedenleri
Normal olarak pankreasın yapısı ve pankreatik boru sindirim enzimlerinin pankreasa zarar vermesini önler. Ancak bazen hasar ve pankreatit oluşturan durumlar ortaya çıkabilir.
Akut Pankreatit Nedenleri
Çoğu pankreatit atağı pankreatik enzimlerin akışını engelleyen safra kesesi taşı veya fazla miktarda alkol kullanımı nedeniyle ortaya çıkar. Ani (akut) pankreatit tek seferde aşırı alkol alımı veya üst üste farkı zamanlarda aşırı alkol tüketimi nedeniyle ortaya çıkabilir. Akut pankreatitin diğer nedenleri şunlardır:
- Kabakulak gibi enfeksiyonlar,
- Bazı antibiyotikler, steroidler ve tansiyon ilaçları,
- Yaralanmalar,
- Yüksek trigliserid
Kronik Pankreatit Nedenleri
Kronik pankreatitin en yaygın nedeni alkol bağımlılığıdır. Diğer nedenler arasında kistik fibrosis veya pankreas blokajı yer alabilir. Kronik pankreatit genler yoluyla aktarılabilir. Sigara kullanımı da hastalık riskini arttırır. Ancak vakaların yaklaşık dörtte birinde sebep kesin olarak bilinmemektedir.
Alkolün pankreasa nasıl bir zarar verdiği tam olarak bilinmemektedir. Ancak alkolün pankreasta enzimlerin birikmesine veya enzimlerin kimyasının değişmesine neden olduğu düşünülmektedir.
Pankreatit semptomları
Akut pankreatitin en temel semptomu karnın üst bölgesinde ani ve şiddetli ağrı oluşmasıdır. Bazen ağrılar hafif olabilir. Oturmak veya düz bir şekilde uzanmak ağrıyı hafifletebilir. Bele vuran kuşak tarzında ağrı pankratit ağrısı için oldukça tipiktir. Diğer semptomlar şunlardır:
- Mide bulantısı ve kusma,
- Ateş,
- Hızlı kalp atışı,
- Terleme,
- Cildin sararması veya gözlerin beyazlaması
- Şok
Uzun vadeli (kronik) pankreatit üst karında ağrıya neden olur.
Pankreatit Olduğunda Ne Olur?
Akut Pankreatit
Pankreatit görülen çoğu kişide aslında hafif akut pankreatit görülmektedir. hastalık diğer organları etkilemez ve bu kişiler herhangi bir problem olmaksızın iyileşirler. Çoğunlukla hastalık tedavinin başlamasından birkaç hafta sonra kaybolur. Tedavi hastanede ağrı ilaçları ve intravenöz sıvılarla gerçekleştirilir. İltihap yok olduktan sonra pankreas normale döner.
Bazı durumlarda pankreatik doku kalıcı hasar görebilir ve hatta doku ölümü gerçekleşebilir. Bu komplikasyonlar enfeksiyon ve organ yitimi riskini arttırır.
Şiddetli vakalarda pankreatit ölümcül olabilir.
Kronik Pankreatit
Kronik pankreatit bir veya daha fazla akut pankreatit vakasından sonra ortaya çıkabilir. Kronik pankreatitin en önemli nedeni uzun vadeli alkol bağımlılığıdır.
Kronik pankreatit süreci değişkenlik gösterir. Sürekli ağrı ve çeşitli komplikasyonlar oluşabilir. komplikasyonlar arasında sıvı birikmesi, kan damarının, safra kanalının veya ince bağırsağın takınması yer alabilir.
Pankreatik doku ölümü çok fazla ise kötü beslenme durumu oluşabilir. Bu durum pankreasta yağ ve proteinleri sindirmeye yarayan enzimlerin üretilememesi sonucu ortaya çıkar. Böylelikle yağ dışkıya karışır.
Hasar gören pankreas yeterince insülin üretmezse diyabet ortaya çıkabilir.
Kronik pankreatit pankreas kanseri riskini arttırır. Kronik pankreatit görülen her 100 kişiden 4’ünde bu kanser ortaya çıkar.
Pankreatit Tedavisi
Pankreatit tedavisi pankreatitin akut veya kronik olmasına bağlı olarak değişir.
Akut pankreatitte pankreasın iyileşmesi için hastanede tedavi gerçekleştirilir. İntravenöz sıvılar yardımıyla kaybettiğiniz sıvılar tekrar yerine konulur ve kan basıncı düzenlenir. Ayrıca iltihap geçene kadar ağrı ilaçları kullanılır.
Pankreasın dinlenmesi için birkaç gün boyunca bir şey yenmemesi gerekebilir.
Pankreatitin nedeni safra kesesi taşı ise endoskopik retrograd kolanjiyopankreatogram adı verilen bir prosedür ile taşlar temizlenir. Pankreatit iyileştikten sonra safra kesesinin alınması için ameliyat gerçekleşir. Bu ameliyat gelecekteki pankreatit vakalarını önler.
Kronik pankreatit vakalarında da akut pankreatit tedavi yöntemleri uygulanabilir.
Pankreatit Nasıl Önlenir?
Safra kesesi taşından kaynaklanan pankreatit tamamen önlenemez. Ancak ideal kiloda kalmak, dengeli beslenmek ve düzenli egzersiz safra kesesi taşlarını önleyecektir. Ayrıca aşırı alkol tüketiminden kaçınılmalıdır. Pankreatite neden olabilecek alkol miktarı kişiden kişiye değişebilir. Sigarayı bırakmak da pankreatitin önlenmesinde etkilidir. Sağlıklı beslenmek ve sağlıklı yapıya sahip olmak pankreatiti önleme adına en önemli basamakları oluşturur. Pankratiti %100 önlemek tam olarak mümkün olmasada yaşam tarzı ve beslenmeye dikkat etmek bir nebze de olsa yardımcı olacaktır.
ERKEK