Verem (Tüberküloz) Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Verem Nedir?

Tüberküloz olarak da bilinen verem lenf düğümleri ve kan dolaşımı yoluyla vücuttaki herhangi bir organa yayılabilecek bakteriyel bir enfeksiyondur. Etken Mycobacterium Tuberculosis isimli bir bakteridir. Çoğunlukla akciğerlerde bulunur. Vereme yakalanan kişilerin çoğunda semptom görülmez. Bunun nedeni bakterinin vücutta inaktif bir şekilde yaşayabilmesidir. Ancak HIV gibi hastalıklar veya yaşlılık nedeniyle kişinin bağışıklık sistemi zayıfladığında bakteri aktifleşir. Aktif durumdayken bakteri etkilediği organlarda doku ölümüne neden olur. Aktif verem hastalığı tedavi edilmediğinde ölümcüldür.

Verem bakterisi hava yoluyla bulaştığından hastalık bulaşıcıdır. Enfeksiyon, aktif verem bakterisi taşıyan bir hasta ile aynı ortamda yaşamak veya çalışmak sonucu bir başkasına geçebilir. Bu durumda da bakteri genellikle inaktif olarak kalmaya devam eder. İnaktif olarak bakteriyi taşıyan hastaların çok az bir kısmında aktif hastalık ortaya çıkar. Diğer kişilerde latent tüberküloz enfeksiyonu adı verilen, herhangi bir semptomun ortaya çıkmadığı durum ile yaşamlarını sürdürürler. İnaktif durumdayken bakteri başkalarına bulaşmaz.

Bu latent enfeksiyon nihayetinde aktifleşebileceğinden semptom görülmese bile bu kişilerde tedavi başlatılır. İlaç tedavisi aktif olmayan bakterinin vücuttan atılmasını sağlar.

Geçmişte verem oldukça yaygındı. Ancak 1950’lerde geliştirilen antibiyotiklerle hastalık ortadan kaldırıldı. Buna rağmen hastalık ilaçlara dirençli bir şekilde yeni formlarda ortaya çıkmıştır. Günümüzde bu yeni ve tehlikeli verem türleri (yaygın tedavilere dirençli) birçok büyük şehirde kaygı sebebidir.

Verem (Tüberküloz) semptomları Nelerdir?

Latent tüberküloz hastası iseniz herhangi bir semptom ortaya çıkmaz ve bakteri sizden başkasına bulamaz. Ancak aktif verem hastasıysanız semptomlar ortaya çıkar ve hastalık bulaşabilir. Ortaya çıkacak semptomlar bakterinin akciğerlerde veya vücudun başka bir bölümünde (ekstrapulmoner tüberküloz) olmasına göre değişir.

Verem semptomları zatürre ve akciğer kanseri semptomlarına benzemektedir.

basili-içeren-bir-balgam-örneğinin-mikroskop-görüntüsü-300x300.jpg" alt="Tüberküloz basili" width="300" height="300" /> Tüberküloz basilinin Mikroskopide Boyanarak İncelenmesi (Mycobacterium Tuberculosis)

Akciğerlerde aktif verem semptomları

Akciğerlerde aktif verem semptomları kademeli olarak başlar ve birkaç ay/hafta içerisinde gelişir. Bir veya iki hafif semptom ortaya çıkabilir ve hastalık fark edilmeyebilir. Yaygın semptomlar:

• 2 veya daha uzun süre boyunca öksürmek ve akciğerlerden koyu, bulanık ve bazen kanlı balgam gelmesi,
• Ateş ve gece terlemesi,
• Yorgunluk ve zayıflık,
• İştah azalması ve sebebi açıklanamayan kilo kayıpları,
• Nefes darlığı ve göğüs ağrısı

Akciğerler dışında aktif verem semptomları

Bu durumda semptomlar vücudun hangi bölgesinin etkilendiğine göre değişir. Örneğin verem omurgada ise sırt ağrısı, verem boyundaki lenf düğümlerinde ise boyun şişmesi görülebilir.

Verem (Tüberküloz) Riskini Arttıran Faktörler

• Aktif verem hastası biriyle aynı ortamda yaşamak.
• Tedavi edilmemiş verem hastalarıyla aynı ortamda bulunan sağlık görevlileri,
• Cezaevleri, bakım evleri, askeriyeler ve evsizlerin yaşadığı yerler gibi tedavi edilmemiş aktif verem hastalarının bulunabileceği yerlerde yaşayanlar ve çalışanlar,
• Evsizler, göçebe tarım işçileri ve alkol/uyuşturucu bağımlıları gibi sağlık hizmetlerinden yeterince yararlanmayan kişiler,
• Latin Amerika, Afrika, Asya, Doğu Avrupa ve Rusya gibi veremin yaygın görüldüğü bölgelerde yaşayanlar ve buralara seyahat edenler.

Verem bakterisinin inaktif olarak bulunduğu kişilerde aşağıdaki durumlarda bakteri aktifleşebilir:

• Bağışıklık sisteminin zayıf olduğu yaşlılar, yeni doğanlar, hamileler ve yeni doğum yapanlar, HIV, kanser ve kontrolsüz diyabet hastaları,
• Sağlık hizmetlerinden yeterince yararlanamayanlar,
• Uzun vadeli olarak kortizosteroid, tümör nekrosis faktör-alfa antagonistleri veya organ naklinin reddini önlemek amacıyla üretilen ilaçları kullananlar.
• Kronik akciğer hastaları,
• Gastrik baypas ameliyatı veya gastrektomi olanlar,
• İdeal kilosunun %10’undan az kiloda olanlar.

Verem (Tüberküloz) Muayenesi ve Testleri

Akciğerlerde Aktif Verem Teşhisi

Doktorlar sağlık geçmişini incelemesi, fiziksel muayene ve semptomların kontrolü (öksürük, yorgunluk, ateş veya gece terlemeleri gibi) yoluyla akciğerlerde aktif verem teşhisini yaparlar. Ayrıca:

• Tükrük kültürü testi: Akciğerlerden gelen balgamın test edilmesi aktif tüberküloz teşhisinin en etkili yoludur. Ancak bu testin sonuçlarının alınması 1-8 hafta sürebilir.
• Tükrük sitolojisi
• Akciğer röntgeni: Tüberkülin deri testi pozitif ise, sürekli öksürük, yorgunluk, ateş ve gece terlemeleri gibi aktif tüberküloz semptomları varsa, bağışıklık sisteminin zayıflaması nedeniyle tüberkülin deri testine belirsiz bir reaksiyon verildiyse röntgen alınır.
• Hızlı tükrük testi: Bu test 24 saat içerisinde sonuç verir. Kişinin tüberküloz şüphesi güçlüyse bu test yapılır.

Akciğerlerde latent tüberküloz teşhisi

• Tüberkülin testi tüberküloz enfeksiyonu olup olmadığını gösterir.
• Hızlı kan testi ise tüberkülin deri testinin sonuçlarının belirsiz olduğu durumlarda yapılır.

Akciğerler Dışındaki Veremin Teşhisi

Ekstrapulmoner tüberküloz testinde aşağıdaki testler yapılır:

• Biyopsi: Etkilenen bölgeden numune alınarak tüberküloz bakterisinin aranması için laboratuvara gönderilir.
• İdrar Örneği: Bu test böbreklerde tüberküloz olup olmadığını gösterir,
• Lomber Ponksiyon: Beyinde tüberküloz olup olmadığını görmek için omurga çevresindeki sıvıdan numune alınması.
• CT Taraması: Bu test veremin tüm vücuda yayılıp yayılmadığını ve vereme neden olan akciğer boşluklarını göstermek için yapılır.
• MR: Bu test beyin veya omurgadaki veremi gösterir.

Aktif Tüberküloz Tedavisi

• Çoklu dirençli veremin önlenmesi için birden fazla ilaç kullanılır. Standart tedavi 2 aylığına verilen 4 ilaçla başlar,
• Tedavi 4-9 ay arası veya daha uzun sürebilir. Kullanılan ilaç sayısı hassasiyet testinin sonuçlarına bağlıdır.
• Doğrudan gözlem terapisi kullanılabilir. Bunun anlamı ilacın her alındığında hekimin hastayı gözlediği ziyaretlerdir. Veremin iyileşmesi için antibiyotiğin tüm dozlarının alınması gerekir. Bu ziyaretler kişilerin ilaçları tam olarak kullandığından emin olunması için de tavsiye edilir.
• İlaç direnci nedeniyle tedaviye cevap verilmiyorsa başka bir ilaç kombinasyonu denenebilir.
• HIV, bir veya daha fazla ilaca dirençli verem hastaları, hamileler ve çocuklar için uygulanan diğer tedavi yöntemleri denenebilir.

Tüberküloz İlaçları: İzoniazid, Rifampisin, Streptomisin, Etambutol …
Hastalığın seyrine ve hekimin kanaatine göre 2 li, 3 lü kombinasyonlar denenebilir.

Latent Tüberküloz Tedavisi

• Doktorlar inaktif verem bakterisin öldürmek ve aktifleşmesini engellemek için bir ilaç önerirler.
  • Standart tedavi 9 aylığına alınan izoniyezid tedavisidir. Bunu 9 ay boyunca alamayacak kişiler için 6 aylık tedavi yapılır.
  • 4 aylık rifampisin tedavisi bir diğer seçenektir. Özellikle isoniazid dirençli verem bakterisi taşıyan kişilerde uygulanır.
• 12 hafta boyunca iki antibiyotik de alınabilir. Bu tedavide sağlık görevlisi her antibiyotik dozunda hastayı gözlemler. Antibiyotiğin tüm dozlarının alınması verem bakterisinin antibiyotik direnci kazanmasını önler. Antibiyotik kombinasyonları isoniazid-rifapentine veya isoniazid-rifampindir.