Pulmoner Emboli Nedir?
Pulmoner emboli akciğer damarlarında ortaya çıkan bir pıhtı veya hava kabarcığının akciğerlere ulaşarak akciğer damarlarından birini veya bir kaçını tıkaması durumudur. Oldukça ciddi sonuçları olabilen pulmoner emboli kısa sürede müdahale edilmesi ve kontrol altına alınması gereken son derece tehlikeli bir hastalıktır. Hastalığın kontrol altına alınamadığı durumlarda hastanın hayatını kaybetmesi bile söz konusu olabilmektedir.
Pulmoner Emboli Nasıl Ortaya Çıkar?
Genel olarak bacak bölgesinde ortaya çıkan bir kan pıhtısının (Derin Ven Trombozu) dolaşım yolu ile akciğer kadar ulaşması emboliye neden olmaktadır. Bunun dışında kemiklerin kırıldığı alanlardan vücuda dağılan kemik orjinli yağların (Yağ embolisi) da pıhtı görevi yaparak pulmoner emboliye neden olma olasılıkları bulunmaktadır. Vücutta bulunan tümörlerin parçalanarak dolaşım sistemi yolu ile dağılması da yine akciğer embolisi için büyük bir risk oluşturur. Bu durum genelde kanserli hücrelerde görülmektedir. Son olarak kan içerisinde bulunan hava kabarcıklarının büyüyerek akciğer damarlarını tıkaması da önemli pulmoner emboli nedenlerinden biridir.
Pulmoner Emboliye Neden Olan Unsurlar Nelerdir?
Pulmoner embolinin en önemli nedenlerinden ilki dolaşım sistemi ve kalp hastalıklarıdır. Dolaşım sisteminde ortaya çıkan aksaklıklar pıhtılaşmalara yol açacağı gibi kalp ve akciğere giden damarların da tıkanmasına neden olmaktadır. Bunun dışında uzun süre hareketsiz kalmak ve uzun süren yolculuklar yapmak da pulmoner emboliye neden olabilmektedir. Sigara kullanımı damarların işlevlerini aksattığı gibi emboli riskini de arttırır. Aşırı kilo, hamilelik ve kullanılan bazı ilaçlar (doğum kontrol hapları) da yine pulmoner embolinin ortaya çıkmasına neden olan unsurlar arasında yer almaktadır. Hareketsiz yaşam tarzı, yatalak hastalarda da pıhtı atma ihtimali yüksektir. Bu tür hastalar mümkün olduğunca mobilize edilmelidir.
Pulmoner Emboli Belirtileri Nelerdir?
Pulmoner embolinin genel olarak ilk belirtileri nefes darlığı, göğüste daralma hissi ve nedeni bir türlü anlaşılamayan uzun süreli öksürüktür. Eğer uzun süre bu belirtiler devam etmişse acilen bir doktora danışılması hayati önem taşımaktadır. Bütün bu belirtilerin yanı sıra nefes alışverişte aksamalar, nabzın yavaşlaması, ciğerde hırıltı, büyük oranda çarpıntı, cilt renginin mora dönmesi ve tek bacakta şişme gibi belirtiler de durumun ciddiyetini belli eden önemli semptomları oluşturmaktadır. Embolinin belirtilerinin kısa sürede fark edilmesi erken teşhis ve müdahale için oldukça önemlidir.
Pulmoner Emboli Teşhisi Nasıl Koyulur?
Pulmoner embolinin teşhisi için uzman doktor gözetiminde akciğer röntgeni çekilir ancak tam olarak kesin sonuç röntgen ile elde edilemez. Bu test kanıları güçlendirmek için kullanılan bir aşama olarak değerlendirilebilir. Dışlamak için D-Dimer denilen bir kan parametresi istenerek yorum yapılır. Kan tetkiklerinin şüpheli olması, D-dimer yüksekliği durumunda ise Pulmoner CT anjiografi ile Akciğer damar yapıları görüntülenir. Pulmoner CT anjiografi Pulmoner Emboli tanısı için altın standarttır. Taramanın sonunda pıhtı veya havanın bulunduğu alan tespit edilerek kesin teşhis koyulur.
Pulmoner Emboli Nasıl Önlenebilir?
Çoğunlukla pulmoner emboli daha önceden belirti vermiyor olsa da dolaşım sistemini sağlıklı tutmak tıkanıklıkların önüne geçmek için en doğru seçenektir. Sık sık egzersiz yapmak ve genel olarak harekete bağlı bir yaşam sürmek, sigarayı bırakmak veya sigara dumanına maruz kalınacak alanlardan olabildiğince uzak durmak, beslenmeye dikkat etmek günlük vücuda alınan yağ oranını azaltıp sıvı, özellikle de su tüketimini üst düzeye çıkarmak pulmoner embolinin ortaya çıkmasına engel olacak etkenlerdir. Ancak bazı hastalık ve ilaçların neden olabileceği ani pulmoner embolilerin önüne geçmek mümkün olmamaktadır.
Pulmoner Emboli Tedavisi Nedir?
Pulmoner emboli tedavisi için ilk olarak oldukça hızlı bir biçimde kana karışıp pıhtıyı çözebilmesi için kanın pıhtılaşmasını engelleyen heparin maddesi doğrudan enjekte edilir. Bir diğer yol ise daha az aciliyeti bulunan vakalar için tabletler şeklinde hastaya verilen kan çözücü bir başka ilaçtır. Eğer pıhtıya müdahale edilmekte geç kalınmış ile damardan pıhtı çözücü ilaçlar verilebilir. Son aşamada ise cerrahi müdahale ile pıhtı uzaklaştırılır. Ancak bu riskli bir ameliyattır ve her zaman için son tercih edilen seçenektir.
Profesyonellere yönelik daha kapsamlı anlatım ve PTE vaka sunumu için bkz. : Pulmoner Emboli Vaka – Wells Skorlaması
ERKEK