Mantar Zehirlenmesi
Mantar Zehirlenmesi, mantar tüketimi sonrası meydana gelen, çeşitli klinik belirtilerle kendini gösteren hayati tehlike arz eden bir durumdur. Mantar sizler de bilirsiniz ki besin değeri bir hayli yüksek olan bir yiyecektir. Her ne kadar böylesine önemli bir besin olsa bile bunun her çeşidi insanlar tarafından tüketilmesi mümkün değildir. Bunların içlerinde zehirli olan alternatiflerin de bulunmasından dolayı tüketilen ürünlere bir hayli dikkat etmek gerekiyor.
Amatoksin ve zehirli çayır mantarı ülkemizin sınırları içerisinde bir hayli sık rastlanan türlerden olmaktadır. Bu tüketim sırasında yapılan en büyük yanlışlardan bir tanesi ise sıcak su içerisinde hem kaynatılması hem de bekletilme işlemi olmaktadır. Her ne kadar bu işlemler sonucunda mantarın içinde bulunan zehir alınıyor gibi düşünülüyor olsa bile pek de öyle değildir. Çünkü bu şekilde mantarların zehrini almak pek de mümkün olmaz. Zehirli olan mantarlardan uzak durmak istiyor iseniz aldığınız market ya da manavların düzgün ve güvenilir olmasına dikkat etmeniz yeterli olacaktır. Yediğiniz mantarın kültür mantarı olduğuna mutlaka dikkat edilmelidir. Kültür olmayan mantarlar; örneğin bahçe, çayır ve kırlardan toplanan mantarlar kesinlikle tüketilmemelidir çünkü en usta gözler, tecrübeli toplayıcılar bile zehirli mantarları ayırt edemeyebilirler. Bazı türler son derece zehirlidir ve bunların tüketilmesi karaciğer yetmezliği, koma ve ölüme neden olabilir.
Yeryüzünde bulunan 5 binden fazla mantar türünden yaklaşık olarak yüzü toksik kabul edilir. Özellikle Amanita türü mantarların alımı (%25 olarak Amanita Phalloides suçlu bulunmuştur) mortal seyreder, bunların alımı toksikasyon oluşturur. Ülkemizde özellikle ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde toplama mantarı tüketimine bağlı intoksikasyon vakaları sıkça görülür. Mantar zehirlenmesine bağlı ölümler genellikle karaciğer yetmezliğine bağlı olarak görülür.
Mantar Zehirlenmesi Nasıl Anlaşılır? Belirtileri Nelerdir?
En çok merak edilen nokta ise mantar zehirlenmesi nasıl anlaşılır sorusudur. Kişiler mantar zehirlenmesi durumundan şüpheleniyor ise bunun belirtileri ortalama birkaç saat içerisinde kendini belli etmeye başlar. Mantar zehirlenmesi belirtileri;
- Aniden giren şiddetli karın ağrıları
- İshal
- Mide bulantısı ile gelen kusma
- Terleme
- Çarpıntı
- Baş dönmesi
- Şiddetli derecede kişilerin susaması ve su içmek isteği
- Bedenin nedensiz olarak soğuması
- Kişinin kendini oldukça halsiz hissetmesi
- Sadece uyuma isteğinin bulunması gibi belirtiler dikkatleri çekmektedir.
Tabi ki bu belirtiler hangi mantar türünden zehirlenme olduğuna göre de değişiklik göstermektedir. Bazı türlerde direk zehirlenme olurken doğrudan kendisini belli eder. Bazıları için ise ortalama olarak tüketim üzerinden iki ya da üç saat kadar bir süre geçmesi gerekir. Bunlar kendilerini kısa süre içerisinde belli eden türler olurken bazılarının ortaya çıkma süresi on iki saate kadar çıkabilmektedir. Kişiler adeta yaşamaktan keyif almaz bir hale gelirler, son derece halsizdirler. Sadece bunlar da değil bir yandan da kişilerin el ve ayaklarında bir anda soğumaların olması kişilerde mantardan kaynaklı gelen zehirlenmelerin olabileceğine işaret etmektedir.
Mantar alımından sonra belirtilerin geç çıkması daha kötüdür. Latent periyotlarına göre 2-3 saatten önce ve 6 saatten sonra olmak üzere ikiye ayrılabilir. Özellikle geç başlayan belirtiler (>6 saat) kötü prognoz işaretidir. Bazen belirtiler 5-6 gün sonra da ortaya çıkabilmektedir. O yüzden son 1 haftada mantar tüketimi mevcutsa ve ilgili şikayetler varsa mutlaka dikkate alınmalıdır.
Eğer kişiler mantar yedikten sonra bu belirtileri taşıyor ise kesinlikle doktora başvuru yapmaları gerekir.
Mutlaka Sorgulanmalıdır
Mantar zehirlenmelerinde aşağıdaki bilgiler son derece önem arz eder. Bu soruların cevabı doktorunuz için son derece önemlidir:
- Belirtilerin mantarı tükettikten kaç saat sonra ortaya çıktığı,
- Kaç tür mantar alındığı,
- Kaç adet, kaşık veya tabak mantar yendiği,
- Kaç kişinin yediği ve yiyen herkesin hastalanıp hastalanmadığı,
- Son 2-3 gün içeirisnde alkol tüketimi olup olmadığı.
Mantar Zehirlenmesinde Tedavi Yolları
Kişiler mantar zehirlenmesi ile karşı karşıya geldikleri anda kesinlikle tedavi gerekir. Ne kadar çok sıvı miktarı kaybedildi ise yine bunların ilaçlarla beraber takviyesi gerekecektir. Sıvı dengesi mutlaka sağlanmalıdır. Farklı yapıda gerçekleşen zehirlenmelere karşı sadece bu yöntemler değil bir yandan ilave medikal tedavilerin uygulanması da gerekir. Hemoperfüzyon ve Hemodiyaliz teknikleri ilerleyen klinik dönemlerde gerekebilir. Kişilerin iyileşmesinde asıl büyük etki şu yöntemlerle olmaktadır:
- i.v hidrasyon (damardan sıvı teminatı)
- Gastrik Lavaj (erken dönemde)
- Aktif Kömür
- Antiemetik tedavi
- Destek Tedavisi ve yakın gözlem
- Hemoperfüzyon ve Hemodiyaliz
- Karaciğer transplantasyonu (Karaciğer yetmezliği gelişirse karaciğer nakli gerekir)
%100 özgül bir antidot yoktur. Mantar zehirlenmesinde i.v Penisilin G tedavisi önerilir (300.000-1.000.000 U/kg doz), lakin penisilin tedavisinin etkinliği kanıtlanmamıştır. Diğer taraftan Silibilin antidotu (Legalon®) amatoksin içeren mantar toksikasyonlarında önerilir, karaciğer enzimleri düzelene kadar verilir. Takiplerde methemoglobinemi gelişti ise Metilen Mavisi verilebilir. Kolinerjik belirtiler gelişti ise Atropin verilir.
Mantar intoksikasyonlarında 24 saat yakın takip, en az 3 gün hospitalizasyon olmak üzere toplamda 5 gün hastanın takibi önerilir.
Ölüm oranları bu tarz zehirlenmeler karşısında oldukça yüksek olmasından dolayı erken teşhis edilmesi için bu sayılan belirtileri üzerinde taşıyan kişilerin direk doktora başvurmaları gerekir. Mantar zehirlenmelerinde ölüm oranı %2-3 civarındadır.
114 Ulusal Zehir Danışma Hattı
Ulusal zehir danışma hattı (114) gerek doktorlar, gerekse halk tarafından her daim aranabilecek önemli bir merkezdir. Aramaların %96 sı doktorlar tarafından yapılmaktadır. Tanı – tedavi, antidot, gözlem süresi ve etken maddelerin farmakolojik özelliklerini öğrenmek adına önemli bir merkezdir.
ERKEK