Bu yazımızda sizlere kolesterolün ne olduğundan, kolesterolün insan vücudunda ne gibi fonksiyonları olduğundan, kolesterolün kalbe etkilerinden ve halk arasın kötü kolesterol – iyi kolesterol olarak bilinen kolesterol türlerinden bahsedilecektir. Ayrıca kolesterol ve beslenme ilişkisi de incelenecektir.
Kolesterol ve İnsan Sağlığı Açısından Değerlendirilmesi
Kolesterol karaciğer ve diğer hücrelerde bulunan yağ benzeri, steroid ve alkol karışımı bir maddedir. Ayrıca süt ürünleri, yumurta ve et gibi belirli yiyeceklerde de bulunur.
Vücudunuzun doğru bir şekilde çalışması için belirli bir düzeyde kolesterole ihtiyacı vardır. Hücre zarı yapı taşlarının üretilmesi, D vitaminini, yağların sindirilmesini sağlayan safra asidi ve bir çok hormonal yapıların üretilebilmesi için kolesterole ihtiyacı vardır. Ancak vücudun ihtiyacı olan kolesterol miktarı sınırlıdır. Gereğinden fazla kolesterol olduğunda kalp rahatsızlıkları oluşabilir.
Kolesterol ve Kalp Hastalığı
Vücutta çok fazla kolesterol bulunduğunda ana damarlarda kalın sert bir plak (aterom plak) oluşur. Bu plak biriktiğinde kanın geçiş alanını daraltır. Zamanla bu brikim ateroskleroz olarak bilinen damar sertleşmesine yol açar. Bu durum kalp hastalıklarına öncülük edebilir.
Koroner damarlarda obstrüksiyon olması durumunda kalp kasına yeteri miktarda oksijenli kan ulaşamaz ve anjina adı verilen göğüs ağrısı oluşur. Kalbe oksijen taşıyan kan azaldığında kalp krizi kaçınılmazdır. Bu başlıkla ilgili daha fazal bilgi için aşağıdaki makalelerimizi incelebilirsiniz.
bkz. : Kalp krizi belirtileri ve kalp krizinde yaklaşım
bkz. : Kalp krizi mekanizması ve tetikleyici unsurlar
Ayrıca bahsedilen bu durum ve değişimler, tansiyon yüksekliğinin de önemli bir nedenidir. Damar sertleşmesinin derecesiyle tansiyon arasındaki ilişki koreledir. Tansiyon ile alakalı olarak aşağıdaki başlıklar ilginizi çekebilir:
bkz. : Normal tansiyon aralıkları ve evreleri nelerdir? Doğru tansiyon ölçümü nasıl olmalıdır?
bkz. : Yüksek Tansiyon İle İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Kolesterol Türleri
Kolesterol proteinlere bağlanarak vücutta taşınır. Protein ve kolesterol bileşimine lipoprotein adı verilir. Kanda üç tür lipoprotein bulunur: yüksek yoğunluklu, düşük yoğunluklu ve çok düşük yoğunluklu. Bu türler yağda ne kadar protein bulunduğunu ifade eder:
- Düşük Yoğunluklu Lipoproteinler (LDL): Aynı zamanda “kötü kolesterol” olarak bilinir. Çünkü ana damarların duvarlarında plak birikimine yol açar. Karaciğerden damar çeperine lipid taşır. Kanda ne kadar LDL varsa kalp hastalığı riski o kadar yükselir.
- Yüksek Yoğunluklu Lipoproteinler (HDL): “İyi kolesterol” olarak da bilinir. Damardan karaciğere kolesterol taşır. HDL’nin yüksek olması iyidir. HDL düzeyi düşükse kalp kastalığı riski artar.
- Çok düşük yoğunluklu lipoproteinler (VLDL): Az protein çok yağ içermesi nedeniyle LDL’ye benzemektedir.
- Trigliseridler: Bir başka yağ türüdür. VLDL tarafından kanda taşınır. Vücuttaki aşırı kalori, alkol veya şeker trigliseridlere dönüştürülür ve vücudunuzdaki yağ hücrelerinde depolanır.
Ayrıca kötü kolesterol hakkında daha fazla bilgi için bkz. :
Kolesterolü Etkileyen Faktörler nelerdir?
Kolesterol düzeyleri şu faktörlerden etkilenir:
- Beslenme: Besinlerdeki doymuş yağlar ve kolesterol vücudun kolesterol düzeyini yükseltir. Kolesterolün düşmesi için doymuş yağ ve kolesterol içeren besinlerden uzak durunuz.
- Kilo: Kilo, kalp hastalığı için bir risk faktörü olmasının yanı sıra kolesterolü de etkilemektedir. Kilo vermek LDL’yi ve toplam kolesterolü düşürür. Ayrıca HDL düzeyini yükseltir.
- Spor: Düzenli egzersiz LDL düzeyini düşürerek HDL düzeyini yükseltir. Her gün en az 30 dakika egzersiz yapmanız gerekmektedir.
- Yaş ve Cinsiyet: İnsan yaşlandıkça kolesterol düzeyi artar. Menapoz öncesinde kadınların toplam kolesterolü erkeklere göre daha düşüktür. Menapoz sonrasında kadınlarda LDL düzeyi yükselme eğilimindedir.
- Diyabet: Kontrol edilmeyen diyabet kolesterol düzeyini yükseltir. Diyabeti kontrol etmek kolesterol seviyesini düşürür.
- kalıtsal Faktörler: Genleriniz vücudunuzun ürettiği kolesterol miktarını etkileyebilir. Yüksek kolesterol kalıtsal olabilir.
- Diğer Faktörler: Belirli sağlık koşulları ve bazı ilaçlar kolesterolü yükseltebilir.
Yüksek Kolesterol Nasıl Teşhis Edilir?
20 yaş üzeri herkes her 5 yılda en az 1 kez kolesterol düzeyini ölçtürmelidir.
Doktorunuz açlık kolesterolü veya tokluk kolesterolü testi isteyebilir. Açlık kolesterol testi aynı zamanda lipid profili veya lipoprotein analizi olarak da bilinir. Bu testte LDL, HDL ve toplam kolesterol ölçülür. Ayrıca trigliseridler de ölçülür.
Yüksek kolesterolün herhangi bir semptomu yoktur. Bu nedenle çoğu kişi kolesterol düzeyinin yüksek olduğunu farketmez. Kolesterolün düşürülmesi kalp hastalığı, kalp krizi ve kalp hastalığından ölüm riskini düşürecektir.
Kolesterol düzeyinizin değerlendirilmesi için doktorunuz lipoprotein profili adı verilen bir kan testi ister. Bu testte:
- Kötü kolesterol olarak bilinen LDL,
- İyi kolesterol olarak bilinen HDL,
- Trigliseridler,
- Toplam kolesterol düzeyi ölçülür.
Kan testine ilaveden doktorunuz tam fiziksel muayene gerçekleştirir, sağlık geçmişinizi öğrenir, tansiyon ölçülür, kalp atışları dinlenir ve kalp atım hızı tespit edilir.
Kolesterolünüzün yüksek olduğu tespit edilirse, özellikle de kalp hastalığının diğer risk faktörlerini de taşıyorsanız beslenme, yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaçları içeren bir tedavi planı hazırlanır.
Kalbiniz İçin Sağlıklı Yiyecekler
Yüksek olduğu tespit edilen kolesterolünüzü düşürmek istiyorsanız veya yüksek kolesterolü önlemeye kararlıysanız beslenme bunun en büyük anahtarıdır.
Daha fazla meyve, sebze ve tam tahıl tüketin. Bu yiyeceklerdeki lifler kötü kolesterolü düşürür. Günlük miktarlara erişmek için her öğünde bunları tüketmeye çalışın.
Bakliyat, mercimek, tohumlar ve kuruyemiş: Bu yiyecekleri haftada en az 4 öğün tüketin.
Sağlıklı yağları ihmal etmeyin: Zetinyağı, fındıkyağı gibi doymamış yağları tüketebilirsiniz. Bu yağlar damarlarınızda tıkanma yapmaz.
Omega-3 yönünden zengin balıkları, yani orkinoz, somon ve sardunya balıklarını tüketin. Omega-3 trigliserid düzeyini düşürür ve damarlarınızdaki tıkanmayı öner. Ayrıca kan basıncını düşürür ve anormal kalp ritmini önler.
Vücudunuzu düzenli olarak besleyin: Öğün atladığınızda bir sonraki öğünde daha fazla yemeniz olasıdır. Bazı kişiler için gün içerisinde 5-6 küçük öğün yapmak kan şekerini kontrol etmeyi ve metabolizmayı düzenlemeyi sağlar. bazıları da günde 3 öğünü yeterli bulmaktadır.
Yeni Lezzetler Deneyin. Tansiyonunuzu yükseltecek tuz yerine yeni kurutulmuş baharatlar ve bitkiler deneyebilirsiniz. Örneğin tavuk pişirirken biberiye, sarımsak veya köri kullanabilirsiniz. Balıkla birlikte dereotu veya tarhun otu kullanabilirsiniz. Sirke de yiyecekleri daha lezzetli hale getirecektir.
hepsaglik.net
ERKEK