Brusella Hastalığı (Brusellozis)
Brusella enfeksiyonu, brusella grubu bakterilerle oluşan; üşüme, titreme terleme, ateş ve eklem ağrısı ile seyreden koyun, keçi, inek ve domuz gibi evcil hayvanların çoğunlukla süt, süt ürünleri ile insana bulaşan, hem insanlarda hem de hayvanlarda hastalığa neden olan bir zoonozdur.
İnsanda yaptığı hastalık Brusella enfeksiyonu, Ondülan ateş, Akdeniz ateşi, Malta humması, Bang ateşi, Melitensis ve halk arasında Mal hastalığı olarak adlandırılır.
Brusella Etkenin Özellikleri
Brusella bakterisi gram negatif, fakültatif anaerop, kokobasil şeklinde ve konak hücreye çok iyi adapte olan hücre içi bir parazittir.
Brusella grubu bakteriler;
-Toprakta 10 haftaya kadar,
-Sularda 60 güne kadar,
-Tereyağında 4 ay,
-Beyaz peynirde 1-2 ay,
-kontamine sütte 10 gün canlı kalabilir.
-Tulum ve kaşar peyniri gibi gıdalar oldukça uzun süre bekletilip tüketime hazır hale getirildiği için bulaştırıcı değildir.
-Tütsülenme, pastörizasyon, ısı, radyasyona ve dezenfektanlara çok duyarlıdır. 60°C’de 10 dakikada, kaynamayla anında ölür.
Brucella bakterisi; Vibrio cholera 01,Yersinia enterocolitica 09, E coli 0116 ve 0157, Francisella tularensis, Xathomonas maltopilia ile serolojik çapraz reaksiyon verir. Kolera enfeksiyonu geçiren veya kolera aşısı yapılanlarda brusellaya ait düşük titrelerde serolojik pozitiflik saptanabilir.
Epidemiyoloji
Hayvanlarda, hayvanın tüm yaşamı boyunca devam edecek kronik bir enfeksiyona neden olur. Özellikle hayvanların üreme organlarına yerleşerek sterilite ve abortus meydana gelebilir. Hastalık hayvanlar arasında süt, idrar, infekte materyal ve kenelerle bulaşır:
-B.melitensis daha çok keçi ve koyunlarda,
-B.abortus daha çık sığırlarda,
-B.suis ise domuzlarda Bruselloz yapar.
-B.rengiferi ren geyiklerinde,
-B.neofoma çöl farelerinde,
-B.ovis kuşlarda,
-B.canis köpeklerde,
-B.maris fok balığı ve balinalarda hastalık yapar.
B.ovis ve B.neotoma insanda hastalık yapmaz. Ülkemizde en çok B.melitensis enfeksiyonu görülür. İkinci sıklıkla B.abortus’a rastlanır. B.melitensis daha ciddi bir klinik tablo oluşturur, atak hızı daha yüksektir ve aile enfeksiyonu şeklinde görülür.
Brusella nasıl bulaşır?
Hayvanlardan insana bulaş temel olarak 3 yolla olur:
1-) kontamine süt, süt ürünleri ve etlerin yenmesiyle
2-) enfekte doku ile direk temas (Konjunktiva, mukoza, deri yoluyla)
3-) enfekte havanın solunması (ahır, ağıl ve laboratuarlar)
Nadiren cinsel yolla veya kan transfüzyonu ile bulaşabilir. Bunlar arasında geçişte en önemli yol pastörize edilmemiş süt veya taze peynirin tüketilmesidir. Yoğurtla brusella enfeksiyon bulaşmaz çünkü yoğurt yapılabilmesi için sütün yeterince ısıtılması gerekir. Ayrıca yoğurtta bulunan Lactobacillus bulgaricus’un oluşturduğu laktik asit brusella bakterisinin ölümüne neden olur. Süt-peynir dışında, tereyağı, kaymakla da bulaşma olabilir.
Enfekte doku ile direk teması olan bazı meslekler risk grubundadır. Bunlar veterinerler, laboratuvar çalışanları, hayvan yetiştiricileri, mezbahane çalışanları, kasaplar, avcılardır. Özellikle infekte hayvanın kesimi sırasında geçişler sıktır. enfekte etin çiğ veya pişmeden yenilmesi ile de geçiş olur. Cinsel yolla ve kan transfüzyonu ile geçiş olgu sunumları şeklinde bildirilmiştir.
Klinik Bulgular
Brusella enfeksiyonu klinik olarak titreme ile yükselen ateş, aşırı terleme, baş ağrısı, kırıklık, halsizlik, kilo kaybı, bel ağrısı ve yaygın vücut ağrısı ile kendini gösteren sistemik bir enfeksiyondur. Brusella enfeksiyonunu klinik olarak;
1-asemptomatik veya subklinik
2-Akut
3-Subakut
4-Kronik
olmak üzere 4 gruba ayırabiliriz. Ayrıca tekrarlayan bruselloz ve lokalize hastalık tabloları da tanımlanmıştır.
1- asemptomatik veya subklinik bruselloz:
Klinik bulgular tam ortaya çıkmadan veya çok silik olduğu dönemde serolojik bulguların pozitif olmasıdır. Bu tablo daha çok meslek hastalığı olarak (mezbaha işçileri, çiftçiler, veterinerler, kasaplarda) ortaya çıkar. Mezbaha işçilerinin %50’sinde, veterinerlerin %35’inde geçirilmiş hastalık öyküsü olmadan yüksek titrede seroloji pozitiftir.
2- Akut bruselloz:
Hastalık semptomlarının süresine göre bulgular 3 ay içinde ortaya çıkarsa akut bruselloz, 3-12 ay içinde ortaya çıkar ve devam ederse subakut bruselloz, 1 yıldan uzun süredir devam ederse kronik bruselloz olarak tanımlanır.
Akut brusellozda inkübasyon dönemi 2-3 haftadır. Hastalık çok hafiften, ağır seyirli toksik tabloya kadar değişik bir seyir gösterir. Akut başlangıçlı ağır brusellozda, sepsis gibi üşüme titreme ile yükselen ateş, terleme ve yaygın vücut ağrısı olabilir. Bazen de influenza benzeri nonspesifik bulgularla başlar. Brusellozda daha çok öğleden sonra yükselen, gün geçtikçe basamak basamak daha fazla artan ateş görülür. Geceleri ve sabaha karşı ateşin düşmesiyle bol terleme, ense, sırt ve bel bölgesinde ağrı oluşur. Ateş 10-15 günde 38-39ºC’ye, bazen daha yükseğe çıkar, sonra basamak basamak inerek 2 haftada normale döner. 3-5 gün bazen 10 günlük ateşsiz bir dönemden sonra yine aynı şekilde ateş yükselir. Buna „Ondülan-Periyodik ateş’ denir. Akut dönemde en sık rastlanan semptomlar;
-Ateş
-Terleme
-Baş ağrısı
-Eklem ağrısı
-Bel ağrısı
-Karın ağrısı
-Halsizliktir.
En sık muayene bulguları ise;
-Ateş
-hepatomegali
-splenomegali
-Spinalvertebra hassasiyeti
-Artrittir.
3- Subakut bruselloz:Akut bruselloz olgularının tedavi edilmeyen bir kısmı veya tanı konulmayanlar subakut döneme geçebildiği gibi bruselloz subakut olarak da başlayabilir. Subakut brusellozda bulgular daha hafiftir, artrit daha sıktır
4- Kronik bruselloz:Brusella enfeksiyonunun 1 yıldan uzun sürmesidir. Tanısı oldukça zordur. Kronik brusella enfeksiyonu 4 farklı klinik tablo gösterir:
BRUSELLA TEDAVİSİ
Brusellozisde antimikrobial tedavi semptomları hafifletir, hastalık süresini kısaltır ve hayatı tehdit edebilen komplikasyonların gelişmesini önler. Brusella türlerinin intrasellüler yaşaması, mikroabseler yapması ve granülomlar oluşturması tedavide problemler yaratmaktadır.
Bruselladan korunma ve alınması gerekli önlemler
- İnsanlar kaynatılmamış sütten peynir yapma ve taze peynir tüketimi ile ilgili alışkanlıkları için eğitilmelidir.
- Toplumda kontrolsüz süt tüketimi engellenmelidir.
- Risk altındaki personel korunmalı
- Bruselloz şüpheli olguların cinsel ilişkisi yasaklanmalı veya önlem alınmalıdır.
- Hayvanlarda kullanılan canlı ve ölü aşıları var.
- Tanı kesin ise vakayı tedaviye alınız.
- Bildirimde bulununuz.
- Olguyu sıkı izlem altına alınız.
- Veterinerlikle iletişim kurunuz.
- Hastalık ile ilgili bilgi vererek, koruyucu önlemleri anlatınız.
- Ailede ve yakın çevrede benzer yakınmaları olanları araştırınız.
Prof. Dr. Onur URAL
ERKEK